Merhaba özgür iradesine pek güvenemeyen ama menüde “garanti” dizi görünce tıklayan değerli okurum!

Bugün seni felsefenin “en tartışmalı” ama en iç gıcıklayıcı sorusuyla baş başa bırakıyorum:

İnsan gerçekten özgür mü? Yoksa sadece seçenekler arasında salınan bir algoritma mı?

Varoluşçular Sahneye Buyursun

Modern çağ filozoflarından Sartre, Camus ve Kierkegaard diyor ki:

“Hayatın anlamı hazır gelmez, sen oluşturursun!”

Yani Tanrı varsa bile, seni yöneten bir senaryo yok. Ne yaparsan o’sun.

Sartre tam anlamıyla “hayat senin sahnen, doğaçlama yap” felsefesini savunuyor.

Ama şimdi dürüst olalım:

Ben: “Hayatımı ben belirlerim!”

Aynı ben: Netflix otomatik olarak sıradaki bölümü oynatıyor.

Ben de: “Peki madem…”

Seçim Yapmak: Özgürlük mü, İşkence mi?

Kierkegaard diyor ki:

“Seçmek varoluşun ta kendisidir.”

Ama günümüz insanı “ne yiyeceğine karar veremediği için açlıktan” ölebilir.

Seçenek çok olunca özgürlük bazen felç yaratıyor. Modern filozofların bu çağda yaşaması gerekirdi. Muhtemelen şöyle derlerdi:

Kierkegaard: “Dondurma seçmek, Tanrı’yı seçmek kadar zordur.” Sartre: “Menüde yazan her şey senin sorumluluğundur.” Camus: “Hayat absürt… ama yine de ‘Friends’i yeniden izliyorum.”

Günümüz İnsanı: Özgürlük Yorgunu

Eskiden “ya köle olurdun ya kral,” şimdi herkes “özgür birey” ama:

Ne giyeceğini bilmez, Ne okuyacağını seçemez, Ne izlesem diye bir saat düşünen insan haline geliriz.

Çünkü artık karar vermek bile yorucu.

Modern insan: “Ben özgürüm.”

Aynı insan: “Ama kararı Google’a sordum.”

Netflix ve Özgür İrade: Gerçekten Biz mi Seçiyoruz?

Netflix’te bir dizi önerildiğinde, içinden biri fısıldıyor:

“Bu senin zevkine göre…”

Ama sonra fark ediyorsun ki o iç ses değil, algoritma.

Yani belki de özgür irade dediğimiz şey… arka planda çalışan yapay zekâlı bir rehber mi?

Peki Felsefe Ne Diyor?

Varoluşçular: Özgürsün, ama bununla başa çıkmak senin sorumluluğun. Freud: Özgür gibi görünüyorsun ama içindeki çocuk seni yönetiyor. Marx: Seçim yapıyorsun ama sınıfın belirliyor hangi menüye bakabileceğini.

Yani özgürlük biraz var, biraz da hayal ürünü. Kime göre? Sana göre.

Kapanış ve Sana Sorular:

Gerçekten kararlarını kendin mi veriyorsun, yoksa sana sunulanlar arasında mı seçiyorsun? Netflix’in sana önerdiği diziler seni senden daha iyi tanıyor olabilir mi? Ve en felsefi soru: Bugün ne izleyeceğine karar verdin mi?