Bazen her şeyi bildiğimi sanıyorum. Ta ki YouTube’da “Evren aslında ters dönse ne olurdu?” videosuna tıklayana kadar. O anda kafamda şimşekler çakıyor: Ben gerçekten hiçbir şey bilmiyorum. Ama dur bir dakika… Bu cümle bir yerden tanıdık geliyor değil mi?

Sokrates’e göre en bilge insan, bilgisizliğinin farkında olandır. Yani “bildiğim tek şey, hiçbir şey bilmediğimdir” diyorsa, biz de ona katılıp şu bilgi denilen şeye biraz daha yakından bakmalıyız.

Bilgi Nedir Yahu?

Bilgi dediğimiz şey, üç ayaktan oluşur:

Doğru olacak, Gerekçelendirilebilecek, İnanılmış olacak. Ama işler o kadar kolay değil. Çünkü… her doğru bilgi sanılan şey, gerçekten bilgi mi?

Platon’un Bilgi Tanımı – Mağaradan Çık, Işık Gözünü Almasın

Platon’a göre bilgi, duyularla değil akılla elde edilir. Mağara alegorisini hatırlarsın: insanlar zincirlenmiş, sadece gölgeleri görüyorlar. Gerçeklik ise dışarıda. Bilgi, bu zincirleri kırıp ideaların dünyasına ulaşmaktır.

Yani Platon, TikTok’ta gördüğün her şeyin aslında birer gölge olduğunu söylemek istiyor gibi. (Ve belki de haklıdır.)

Aristo – Gözlemle Başla, Akılla Yürüt

Platon’un öğrencisi Aristo der ki: “Yok öyle tek başına akılla bilgi. Gözlem olmadan olmaz.”

Bilimsel düşüncenin temelini atanlardan biri Aristo’dur. Ona göre doğadaki düzeni gözlemlemeli, neden-sonuç ilişkileri kurmalıyız.

Bugünkü bilimsel yöntemlerin tohumları Aristo’nun çiçek bahçesinde serpilmiş yani.

Descartes – Düşünüyorum, Öyleyse Bu Yazıyı Yazıyorum

Descartes “her şeyden şüphe edebilirim ama şüphe ettiğimi düşünebiliyorsam, en azından düşündüğümden eminim” diyor.

O meşhur “Cogito, ergo sum” (Düşünüyorum, öyleyse varım) sözünü böyle çıkarıyor.

Bilgiye ulaşmak için önce bütün bildiklerini sorgula, sonra sağlam bir temel kur.

(Evet, bu yöntemle Google’daki her bilgiye de daha şüpheyle bakabilirsin.)

Bilgi Çağında Bilgi Karmaşası

Bugün internete yazdığın anda bilgiye ulaşıyorsun. Ama sorun şu:

Doğru bilgiyle çöp bilgi nasıl ayırt edilir?

Bu noktada yine felsefe devreye giriyor: eleştirel düşünme, kaynak değerlendirme, mantık yürütme…

Yani evet, filozoflar biraz huysuz ve ciddi görünebilirler, ama günümüzde TikTok’ta gördüğün “bilgi videolarını” değerlendirmek için bile sana Sokrates ruhu gerekebilir.

Sonuç: Sorgulamak Bilginin Kapısını Açar

Bilgi felsefesi, sadece “ne biliyoruz?” değil, aynı zamanda “neye güvenebiliriz?” sorusunu da sorar.

Bu yüzden Platon’un mağarasından çıkmadan önce bir daha düşün:

Işığa çıkmak cesaret ister. Ama orada gerçek bilgi seni bekliyor olabilir.

Sana Soru:

Sence bugün bilgiye ulaşmak mı daha zor, yoksa doğru bilgiye güvenmek mi?

Yorumlara bekleniyorsun!